Սովորական կոտորակների հիմնական հատկությունից բխում է, որ միեւնույն կոտորակը կարող է ներկայացվել տարբեր գրառումներով։
Բնականաբար, դա վերաբերում է նաեւ տասնորդական կոտորակներին։ Այդ պատճառով նրանք կարող են ունենալ տարբեր դիրքային գրառումներ. Դիտարկենք 15/100 կոտորակը։
Ունենք՝
15/100= 15*10/100*10=150/1000 , 15/100=0,15 150/1000=0,150
Տեսնում ենք, որ եթե տասնորդական կոտորակին աջից կցագրենք ցանկացած քանակով զրոներ, ապա նրա մեծությունը չի փոխվի։ Ելնելով սովորական կոտորակների հիմնական հատկությունից` կարելի է սահմանել նաեւ տասնորդական կոտորակները կարգային
միավորներով բազմապատկելու եւ դրանց բաժանելու կանոնները։
1) Տասնորդական կոտորակը կարգային միավորով բազմապատկելու համար պետք է ստորակետը դեպի աջ տեղափոխել այնքան թվանշանով, քանի զրո որ կա կարգային միավորում։ Եթե տասնորդական կոտորակում ստորակետից աջ գտնվող թվանշանների քանակը կարգային միավորի զրոների քանակից փոքր է, ապա տասնորդական կոտորակին նախապես պետք է աջից կցագրել պակասող քանակով զրոներ։
Օրինակ՝
0,15*10=15/10 *10/1=15/1=15
0,03*1000= 3/100 *1000/1= 3/1 *10/1= 30
2) Տասնորդական կոտորակը կարգային միավորի բաժանելու համար պետք է ստորակետը դեպի ձախ տեղափոխել այնքան թվանշանով, քանի զրո որ կա կարգային միավորում։ Եթե
ստորակետից ձախ գտնվող թվանշանների քանակը փոքր է կարգային միավորի զրոների քանակից կամ հավասար է նրան, ապա անհրաժեշտ է տասնորդական կոտորակին նախապես
ձախից կցագրել պակասող քանակով զրոներ։
Օրինակ՝
12,3:10=123/10:10/1= 123/10 *1/10= 123/100=1,23
3,03:100= 303/100:100/1= 303/100 *1/100=303/10000=0,0303
1.Կատարե՛ք բազմապատկում.
ա) 65,103 ⋅ 10=65103/1000×10/1=651030/1000=6510,3 գ) 7,393 ⋅ 10000=7393/1000×10000/1=73930000/1000=73930, ե) –59,32⋅ 10=-5932/100×10/1=-59320/100=-593,2
բ) 0,329 ⋅ 1000=329/1000×1000/1==329000/1000=329, դ) 0,999 ⋅ 100=999/1000×100/1=99900/1000=99,9, զ) –0,00018 ⋅ 100=-18/100.000×100/1=1800/100.000=0,018։
2. Ճի՞շտ է, որ`
ա) 75,30 = 75,3, գ) 96 = 96,0, ե) 40,3 = 40,300,
բ) 1,64 = 1,6400, դ) 10,08 = 10,8, զ) 17 = 170:
3. Կատարե՛ք բաժանում.
ա) 35,707 ։ 10=35707/1000:10/1=35707/1000×1/10=35707/10.000=3,5707, դ) 2 ։ 10=2/1:10/1=2/1×1/10=2/10=0,2, է) –300 ։ 10000=-300/1000×1/10000=-300/10000000=-0,00003,
բ) 0,98 ։ 100=98/100×1/100=98/10000=0,00098, ե) 673,1 ։ 1000=6731/10×1/1000=6731/10000=0,6731, ը) –0,06 ։ 10=-6/100×1/10=-6/1000=-0,006,
գ) 1,765 ։ 1000=1765/1000×1/1000=1765/1000000=0,001765, զ) 829 ։ 100=829/1×1/100=829/100=8,29, թ) 12,25 ։ 100=1225/100×1/100=1225/10.000=0,1225։
4.Գրե՛ք այն թիվը, որը 100 անգամ մեծ է տրված թվից.
ա) 81,2×100=812,0 , բ) 0,1×100=10 , գ) 0,002×100=0,2 , դ) 125,1×100=12510 , ե) 6,29×100=629։
5. Գրե՛ք այն թիվը, որը 100 անգամ փոքր է տրված թվից.
ա) 36,62:100=0,3662 , բ) 81,543:100=0,81543 , գ) 1,7:100=0,17 , դ) 22,44:100=0,2244 , ե) 0,003:100=0,00003։
Նարե Հովհաննիսյանի բլոգ 